Miłość, wojna, emigracja, wiersze, choroba, umieranie…
Tej książki, scalonej przez Rafała Podrazę, badacza losów rodziny Kossaków, nie da się czytać jednym tchem.
Do niej trzeba wracać – etapami. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska bez ozdobników, w sposób
bardzo plastyczny i drastyczny, opisuje dzień po dniu swoją emigracyjną golgotę i przegraną walkę z rakiem. "Wojnę szatan spłodził. Zapiski 1939–1945" to swoisty testament jednej z najważniejszych polskich poetek XX wieku.

„Zmęczenie i słabość bezmierna. Lotek zdobył Passiflorinę!
Coś niesłychanego. Organizmie mój, ty się okaż raz jeszcze
prany pełnym i rozumu.
Zdaje mi się, że nie mogę już.
Słabość straszna –”
MARIA PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA