Dewajtis

Najlepsza powieść Marii Rodziewiczówny, nagrodzona w 1888 r. w konkursie „Kuriera Warszawskiego”. Umiejscowiona na Żmudzi historia zaściankowo-dworska, podobna w klimacie do wydanej niemal jednocześnie epopei nadniemeńskiej Elizy Orzeszkowej. Jak tam, życie bohaterów obraca się wokół jednej tylko sprawy: utrzymania ziemi, dziedzictwa, tożsamości. Jak tam, jedynym miernikiem wartości człowieka jest jego stosunek do pracy.
Pojawia się też – wielokrotnie w twórczości Rodziewiczówny powielana – koncepcja bohatera. Jak romantyczny poeta, jest samotny, nierozumiany, zamknięty w sobie. Jak pozytywistyczny ideał, jest silny, pracowity, wytrwały. Jak każdy, tęskni za miłością i tylko przed nią nie zdoła się obronić.