Kultura i sprawczość

Margaret Scotford Archer, brytyjska profesor socjologii, związana z University of Warwick i University College w Londynie, w latach 1986–1990 przewodnicząca Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego, od 2014 do 2019 roku przewodnicząca Papieskiej Akademii Nauk Społecznych. Od lat pozostaje w kontakcie z polskimi ośrodkami socjologicznymi. W 2017 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Autorka jest współtwórczynią nurtu realizmu krytycznego, który wzbogaciła m.in. oryginalną teorią sprawczego, refleksyjnego podmiotu. Do jej największych osiągnięć należy stworzenie koncepcji dualizmu analitycznego oraz ukucie pojęć konflacji i elizjonizmu, dziś podstawowych dla rozumienia relacji między strukturami a podmiotami działania społecznego.

Książką Kultura i sprawczość z 1988 roku Archer uzupełniła istotną lukę w teorii społecznej, która do tej pory analizowała ludzką sprawczość przede wszystkim w kontekście struktury społecznej. Jest to pierwsze polskie wydanie tego ważnego dla współczesnej socjologii dzieła.



Zamiarem Archer jest znalezienie sposobu badania dynamiki kultury, struktur społecznych i osobowości ludzi. Nie zadowala się stwierdzeniami, że to ludzie tworzą kulturę w interakcjach lub kultura kształtuje ludzi, a nawet nie godzi się na konstatację, że jest to funkcja zależności zwrotnej. Uczona pragnie zrozumieć, jak i dlaczego tak się dzieje.

Krzysztof Wielecki (fragment Wstępu)