Wspomnienia z wyprawy na Moskwę 1812

Wspomnienia Armanda Calaincourta to jedno z najcenniejszych źródeł dotyczących historii Napoleona. To przede wszystkim dialog autora z Cesarzem, w którym Calaincourt nie stronił od wyrażania całkiem odmiennych niekiedy opinii niż Napoleon. Ale w Smorgonii - miejsca gdzie Cesarz opuścił Wielką Armię - to właśnie Calaincourta zabiera Napoleon w podróż do Paryża. Podczas długiej podróży Napoleon opowiada mu o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. To swoista spowiedź Cesarza, którą skrupulatnie zapisuje autor.

...„Trzeba przyłączyć do Polski nowe terytoria, musimy zrobić z niej wielkie państwo. Trzeba dać jej Gdańsk i dostęp do morza...."
...„Polsce potrzebny jest władca cudzoziemiec . Polak wzbudziłby zbyt wiele zawiści. Czartoryscy Potoccy, Poniatowscy i inni mają wygórowane ambicje. Odpowiadałby im pewnie marszałek Murat, ale on ma pusto w głowie. Hieronim także jest próżny - nigdy nie zrobił nic rozsądnego..."
Napoleon /Calaincourt, Wspomnienia z wyprawy na Rosję] 812 r./

ARMAND CALAINCOURT (1773-1827)
Pochodził z rodziny arystokratycznej. W służbie dyplomatycznej od 1796 roku. W latach 1800-1802 ambasador Napoleona w Petersburgu. Gorący zwolennik pojednania Napoleona z Aleksandrem I, carem Rosji. Jako Wielki Koniuszy i znawca Rosji stał się jednym z najbliższych współpracowników Napoleona podczas kampanii rosyjskiej 1812 r. Podczas 1OO dni został ministrem spraw zagranicznych. Po upadku
Napoleona odszedł od polityki.