Etniczność i religia w Europie Środkowo-Wschodniej. Ujęcie statystyczne 1989-2019

Pod względem etnicznym Europa Środkowo-Wschodnia stanowi obszar współwystępowania narodów o pochodzeniu indoeuropejskim (większość nacji) i nieindoeuropejskim (m.in. Finowie, Węgrzy, Tatarzy, Turcy). Ponadto na obszarze tym spotykają się ze sobą przedstawiciele trzech wielkich „rodzin" kulturowo-językowych: słowiańskiej, germańskiej, romańskiej. Warto również zwrócić uwagę na obecność Albańczyków oraz Greków, którzy nie dają się zaklasyfikować do żadnej z wyżej wymienionych rodzin, a ponadto Romów (Cyganów), obecnych niemal na całym obszarze Europy Środkowo-Wschodniej. Do tego doliczyć należałoby dziesiątki innych, mniejszych grup etnicznych, w tym tak specyfi cznych jak: Goranie, Pomacy, Torbesze (Słowianie wyznający islam), Gagauzi (grupa etniczna pochodzenia tureckiego wyznająca prawosławie), Karaimi czy Tatarzy.

Pod względem religijnym Europa Środkowo-Wschodnia stanowi to miejsce na subkontynencie europejskim, w którym spotykają się ze sobą trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam, zaś w obrębie chrześcijaństwa: katolicyzm, prawosławie i protestantyzm w odmianach luterańskiej i kalwińskiej (a obecnie także w szeregu ruchów neoprotestanckich). Od średniowiecza wyznawcy tych trzech religii na ziemiach tworzących EuropęŚrodkowo-Wschodnią zarówno ze sobą walczyli, jak i nierzadko także współpracowali.

Celem niniejszego opracowania, które posiada dwudzielną strukturę (część pierwsza poświęcona kwestiom etniczno-narodowym, część druga - kwestiom wyznaniowym), jest po pierwsze omówienie zmian, jakie zaszły w strukturze narodowościowej oraz religijnej poszczególnych państw regionu w latach 1989-2019, czyli na przestrzeni trzech dekad od upadku komunizmu. Drugim celem jest próba odpowiedzi na pytanie, jakie owe zmiany etniczne i religijne mogą wywołać konsekwencje polityczne w najbliższych latach.

Opracowanie uzupełnia aneks, w którym przedstawiono szczegółowe wyniki spisów powszechnych w poszczególnych państwach Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1989-2019 z odniesieniem do spisów powszechnych z okresu międzywojennego (lata 20. lub 30. XX w.).