Numer został poświęcony relacjom pomiędzy przemianami religijności a szeroko rozumianymi procesami emancypacyjnymi ujętymi w polskim piśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku. Poszczególne artykuły przedstawiają, jak różnorodne formy duchowości (te instytucjonalne i prywatne) wpływały na opisywanie grup nieuprzywilejowanych w obrębie społeczeństwa nowoczesnego. Autorzy i autorki kolejnych studiów przekonują, że religijność w znacznym stopniu oddziaływała na dziewiętnastowieczne narracje o wyzwoleniu i opresji, rozwoju i podporządkowaniu, że uwarunkowała ona unikalną dynamikę polskiej modernizacji – niekiedy jako czynnik hamujący, kiedy indziej napędowy. Osoby piszące w tomie podważają więc i komplikują tezę sekularyzacyjną, głoszącą, że wraz z postępem naukowo-technicznym doszło w XIX wieku do „odczarowania świata”. W numerze znalazły się artykuły, które stanowią pokłosie ogólnopolskiej konfe¬rencji naukowej Dusze zmodernizowane. Religijność a emancypacja w piśmiennic¬twie polskim (1869–1914), zorganizowanej przez Zakład Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX Wieku UW w dniach 7–8 marca 2022 roku.