To dzieło niezwykłej wagi dla „humanistyki stosowanej”, zwłaszcza dla pedagogiki społecznej, psychologii wychowania, psychoanalizy i jej zastosowań, socjologii wychowania, antropologii filozoficznej, filozofii politycznej i etyki, dla literaturoznawstwa, historii, nauk o sztuce, ekologii humanistycznej i przyrodniczej. Autor eksploruje tu nowatorsko znaczenie dwoistości, napięć i kryzysów w rozwoju człowieka we wszystkich fazach życia, wykorzystuje niespotykaną erudycję wielodyscyplinową. Oprócz krytycznych rekonstrukcji istniejących teorii […] polemizuje z tezami wielkich autorytetów, […] inspiruje do dyskusji, do tworzenia nowych pomysłów badawczych, edukacyjnych i terapeutycznych. Zachęcam do jej wnikliwego studiowania, zderzania odkrywczych myśli […] ze znanymi schematami poznawczymi, także z własnymi dotychczas żywionymi przekonaniami i wiedzą.

Prof. dr hab. Zbigniew Kwieciński



Niewątpliwie [Autor] robi prezent psychologii rozwoju człowieka w postaci nowej książki […]. Mam nadzieję, że psycholodzy docenią wartość tego prezentu. […] Propozycja […] nadania pojęciu rozwoju psychicznego nieco innego znaczenia jest bezcenna, ponieważ musi ona poruszyć umysły wielu badaczy […]. Wobec tej propozycji nie można przejść obojętnie, choćby dlatego, że dotyka ona spraw pryncypialnych […], natomiast całkowicie przebudowuje ona nasze (jako psychologów) rozumienie dynamiki procesów rozwojowych (nazwanych psychodynamiką). Przebudowa ta opiera się na solidnej podstawie wieloletnich studiów poglądów E. Eriksona, jakie wykonał z wielką wnikliwością L. Witkowski w dwóch wcześniejszych monografiach. Wykazał w nich, że te poglądy można rekonstruować w wersji „okrojonej” i w tej postaci trafiają one do podręczników i umysłów studentów, którzy nie zapoznają się z oryginalnymi pracami Eriksona. L. Witkowski rekonstruuje je w wersji pełniejszej, zajmując się dynamiką przejścia międzyfazowego, ale też dynamiką wewnątrzfazową, która umożliwia przeprowadzenie poprzedniego procesu. Odkryty przez siebie mechanizm, dynamizujący przebieg rozwoju psychicznego człowieka, opisany […] wcześniej […], próbuje uogólnić […] lansowana przez niego wersja psychodynamiki rozwojowej, nie jest łatwa w przekładaniu na zmienne przyczynowo-skutkowe, a więc też na weryfikację empiryczną w klasycznej wersji badań, jakie prowadzi się w psychologii. Oczywiście aktualne trudności metodologiczne będzie można pokonać. […] [książka] może być istotnym stymulatorem w psychologii rozwoju człowieka ze względu na przedstawienie w niej oryginalnej i twórczej metateorii rozwoju psychicznego człowieka z ciekawymi wątkami uzasadniającymi ją z perspektywy filozoficznej, psychopatologicznej, literackiej i trochę socjologicznej. Przy okazji wyrażam podziw wobec oczytania autora w literaturze psychologicznej.

Prof. dr hab. Stanisław Kowalik