Subtilitas Słyszalne i niesłyszalne aspekty motetu ars antiqua Tekst - kontekst - intertekst

Prezentowana książka Słyszalne i niesłyszalne aspekty motetu ars antiqua. Tekst – kontekst – intertekst porusza niebywale złożoną problematykę tego fascynującego i niełatwego do zinterpretowania średniowiecznego gatunku.

Centralną oś pracy stanowi, zasygnalizowany przez XIII-wiecznego paryskiego teoretyka Johannesa de Grocheio w traktacie De musica, rozdźwięk pomiędzy wysoce intelektualnym charakterem gatunku motetu a brzmieniową przyjemnością, jakiej dostarczyć miał jego odbiór. Te właśnie dwa aspekty subtilitas samych tekstów motetów omówione zostały w kolejnych rozdziałach pracy. W rozdziale I zaprezentowano zjawiska eufoniczne unaoczniające świadome wykorzystanie specyficznych elementów brzmieniowych tekstów motetów łacińskich, francuskich oraz dwujęzycznych. W rozdziale II omówione zostały związki tekstów motetów z pochodzącym ze śpiewu liturgicznego tenorem, stanowiącym semantyczny fundament całego utworu. Hasło tenoru, wprowadzając całą sieć konotacji i skojarzeń liturgiczno-biblijnych, umożliwia alegoryczną interpretację tekstów pozostałych głosów, częstokroć uznawanych za świeckie. Liturgiczna proweniencja tenoru pozwala również na lepsze zrozumienie tekstów współistniejących w jednym utworze, uznawanych za tematycznie niespójne. Zostało to szczególnie wyraźnie zademonstrowane na przykładach grup motetów opartych na tym samym tenorze, na bazie których możliwe okazało się wyodrębnienie szeregu wspólnych kategorii tematycznych. W rozdziale III autorka dowodzi, iż symultaniczna politekstowość stanowi zabieg ściśle przemyślany i zastosowany celowo – omówione tu zostało zjawisko intertekstu oraz jego znaczenie w reinterpretacji motetów wielotekstowych. W pracy przedstawione zostały ponadto intertekstualne i brzmieniowe związki w contrafactum oraz poruszony problem przeznaczenia i kręgu odbiorców oraz wykonawców XIII-wiecznych motetów.

Książka Agnieszki Budzińskiej-Bennett, mediewistki i wokalistki związanej ze słynną szwajcarską Schola Cantorum Basiliensis, to rzadka pozycja dotycząca muzyki średniowiecznej w języku polskim.