Występki i wykroczenia o charakterze chuligańskim w polskim prawie karnym

Monografia składa się z pięciu rozdziałów, uzupełnionych przez wstęp, oraz zakończenia, będącego swego rodzaju zbiorczym podsumowaniem konkluzji, w części formułowanych na końcu każdego z rozdziałów, w części zaś będących wyrazem całościowego oglądu przedmiotu badań, wraz z wnioskami de lege ferenda. Załącznikami są wzory kwestionariuszy i ankiet (użytych przy badaniu praktyki) oraz wykazy wykorzystanego piśmiennictwa i orzecznictwa.

Rozdział pierwszy poświęcony jest wyjaśnieniu znaczenia pojęć „chuligan” i „chuligaństwo” na gruncie języka literackiego oraz ustaleniu pochodzenia tych zwrotów, a także kontekstów znaczeniowych, w jakich były w przeszłości i obecnie są używane w polskiej, ale nie tylko polskiej, tradycji. Dalszą część rozdziału zajmują rozważania dotyczące historycznych precedensów konstrukcji prawnych służących realizacji polityki kryminalnej nakierowanej na ograniczenie zjawiska chuligaństwa, poczynając od rozwiązań najwcześniejszych, pochodzących z prawa karnego Rosji radzieckiej, poprzez prawo karne ZSRR oraz krajów byłego bloku socjalistycznego. Następnie zostały zaprezentowane aktualne prawne rozwiązania antychuligańskie, obowiązujące obecnie w Federacji Rosyjskiej, niepodległych państwach, powstałych po upadku ZSRR, oraz w krajach europejskich.

Rozdział drugi przybliża przyczyny i rozwój dyskusji, która doprowadziła do wypracowania polskiej koncepcji prawnokarnej reakcji na występki i wykroczenia o charakterze chuligańskim, obowiązującej w zasadniczo niezmienionym kształcie od nieomal pięćdziesięciu lat. Wskazano także, jakie argumenty podnoszono za wyrugowaniem na okres kilku lat z polskiego porządku prawnego oraz za przywróceniem tej instytucji. Podjęto próbę odtworzenia motywacji, która towarzyszyła tym zmiennym kursom polityki kryminalnej prowadzonej wobec przestępczości chuligańskiej, nie unikając rozważenia hipotez mogących wskazywać na oddziaływanie pewnych czynników emocjonalnych czy ideologicznych.

Rozdział trzeci to, możliwie szczegółowa, analiza elementów składających się na ustawową definicję występku o charakterze chuligańskim, z wykorzystaniem polskiej literatury oraz orzecznictwa, jak również pewnych wskazań płynących z poczynionych w rozdziale pierwszym zestawień prawnoporównawczych. W rozdziale omówiono także konsekwencje, jakie dla sądowego wymiaru kary ma stwierdzenie chuligańskiego charakteru przestępstwa albo wykroczenia, ewentualny wpływ na postępowanie wykonawcze oraz reperkusje dotyczące uruchomienia niektórych mechanizmów prawnoprocesowych.

Na treść rozdziału czwartego składają się uwagi poczynione przez Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 czerwca 2015 r., odnoszącego się do zgodności z Konstytucją RP niektórych elementów składowych definicji ustawowej, zawartej w przepisie art. 115 § 21 k.k. Rozdział piąty ma być w swym założeniu przedstawieniem obecnego ob¬razu polskiej przestępczości chuligańskiej oraz praktyki sądów orzekających w sprawach tego rodzaju. To także szkic postaw polskich praktyków (sędziów, prokuratorów, adwokatów i policjantów) wobec tego zjawiska oraz ich poglądów na kształt i sens obowiązujących regulacji prawnych.

Adresatem monografii są pracownicy naukowi, praktycy wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania. Mam nadzieję, że może być ona także przydatną pomocą dla słuchaczy wydziałów prawa (doktorantów oraz studentów) i tych wszystkich, którzy problematyką chuligaństwa i prawnych regulacji w tym zakresie są zainteresowani.