„Z Nocy i Mowy. Taki jest mój rodowód” – deklarował Marian Pankowski w swojej pierwszej powieści. Jego twórczość wyrasta z kreacyjnego żywiołu języka, który pozwala się przyjrzeć ciemnym sferom doświadczenia i oddać cielesny wymiar świata. Jest to autor na wskroś oryginalny, bezkompromisowy. Wyróżnia się olśniewającą frazą, a zarazem prowadzi wysublimowaną grę z tradycją literacką: od Reja i Kochanowskiego, przez romantyków, po Leśmiana i Gombrowicza.
Utwory składające się na niniejszy wybór – Smagła swoboda (1955), Matuga idzie (1959) oraz Granatowy Goździk (1972) – są świadectwem dojrzałości i maestrii pisarza, a także zapowiedzią jego dalszych przygód w prozie. To również swego rodzaju nieformalna „trylogia rodzinna”, którą wyznaczają dedykacje dla matki, brata oraz młodszego siebie – „Maniusia, autora lirycznych wierszy”. Pankowski wskazuje w niej źródła mowy własnej: sanockiej, arcypolskiej, światowej.

O autorze

Marian Pankowski (1919–2011) – prozaik, dramatopisarz, poeta, historyk literatury, tłumacz.
Od 1938 roku studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak musiał przerwać
naukę z powodu wybuchu wojny. W latach 1942–1945 był więźniem obozów
koncentracyjnych Auschwitz, Gross-Rosen, Nordhausen i Bergen-Belsen. Po wojnie osiadł
w Belgii, gdzie ukończył studia i pracował jako wykładowca współczesnej literatury polskiej
oraz lektor języka polskiego na Université Libre de Bruxelles. Poza utworami zawartymi w
niniejszej edycji wydał m.in. Rudolfa (1980), Pątników z Macierzyzny (1985), Z Auszwicu do
Belsen (2000), W stronę miłości (2001), Bal wdów i wdowców (2006), Niewolę i dolę Adama
Poremby (2009). Był dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike (2001, 2002); za
Ostatni zlot aniołów otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia (2008).