"W mieście i w powiecie toczyło się aktywne życie patriotyczne, powiązane zwłaszcza z kręgami młodzieży gimnazjalnej, nadającej wyraźnie ton życiu kulturalnemu Mielca. Zwłaszcza rola gimnazjum, założonego w 1905 r. była w tym aspekcie nie do przecenienia. Mniejszą aktywność na polu niepodległościowym wykazywała młodzież rzemieślnicza i chłopska. Pokolenia podejmujące hasła walki zbrojnej, wyrosłe z młodzieńczego gniewu, chciały czynem zbrojnym wskrzesić byt Ojczyzny. Nie brakowało wśród nich młodych ideowców sympatyzujących z ideologią lewicy niepodległościowej (socjaliści) lub narodowo-niepodległej (zarzewiacy), gotowych podjąć walkę o niepodległość w realiach zaboru austriackiego, w przyjętych strukturach organizacyjnych formacji paramilitarnych, których motorem działania było wybicie się na niepodległość".

(fragment Wstępu)