Filozoficzny Lem Tom 2 Losowe czy celowe? Religia, etyka, kultura

Stanisław Lem (1921–2006) należy do najlepiej znanych w świecie polskich intelektualistów XX wieku. Zyskał sławę twórczością beletrystyczną w dziedzinie fantastyki i science fiction (Solaris), lecz była to tylko część jego aktywności twórczej. W eseistyce poruszał zagadnienia dalszego rozwoju nauki i techniki oraz wpływu tego rozwoju na kulturę i relacje społeczne. Podejmował intelektualne wyzwania związane z cybernetyką, robotyką i sztuczną inteligencją, szkicując śmiałe wizje przyszłości cywilizacji. Dwutomowa publikacja Filozoficzny Lem pokazuje go jako przede wszystkim filozofa. Zawiera wybór jego „prozy dyskursywnej” z takich m.in. dzieł, jak Dialogi, Filozofia przypadku, Summa technologiae, Golem XIV, a tekstom tym towarzyszą wprowadzenia i opracowania autorstwa współczesnych badaczy. Niniejszy tom, drugi w tym cyklu, obejmuje zagadnienia należące do filozoficznej refleksji nad religią, etyką i kulturą. Wnioski, jakie Lem wyprowadza z lekcji XX wieku, są przygnębiające: wiara w człowieka, w rozwój moralny wynikający z postępu nauki i technologii okazała się złudzeniem, a historia ludzkości to łańcuch przypadków, w których działania altruistyczne przeplatają się z ekscesami okrucieństwa. W prezentowanych i omawianych tu tekstach ich autor stawia pytania o źródła zła, o naturę ludzką i o możliwy stosunek Boga do stworzenia, a wizja zabójczej maszyny okazuje się maską dla rozważań o granicach wolności. Można chyba powiedzieć, że refleksje Lema-filozofa znoszą próbę czasu dużo lepiej niż jego futurologiczne prognozy.