Globalizacja więcej niż podręcznik Społeczeństwa - kultura - polityka

Zachowując standardy wymagane przy pisaniu podręczników, w przypadku tej książki starano się wykroczyć poza przyjęte ograniczenia wynikające z tzw. uję­cia podręcznikowego. Trzeba też wskazać na wzór odznaczających się znakomi­tą konstrukcją i zaletami merytorycznymi takich podręczników jak opracowanie Henryka Domańskiego poświęcone problematyce zróżnicowania struktury spo­łecznej pt. Struktura społeczna (2004) czy opracowanie podręcznikowe zagadnień przemian następujących w społeczeństwie polskim w postaci pracy zbiorowej pod redakcją Jacka Wasilewskiego pt. Współczesne społeczeństwo polskie – dynami­ka zmian (2006) oraz podręcznik akademicki pióra Bohdana Jałowieckiego i Mar­ka S. Szczepańskiego pt. Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicz­nej (2002).



Przyjęta formuła „więcej niż podręcznik” oznacza przede wszystkim zajmo­wanie przez autora własnego stanowiska wobec rozbieżnych często przekonań i ustaleń różnych autorów. Przykładem może być ocena jednostronnie pozytyw­nych tez dotyczących następstw globalizacji Johana Norberga. Własne stanowi­sko zaznaczyło się także przez wskazanie walorów pozytywnych ujęcia globaliza­cji jako systemu z wyróżnieniem społeczeństwa obywatelskiego jako podsystemu przez Niklasa Luhmana. Podjęto ponadto próbę sformułowania własnej definicji pojęcia globalizacja na tle zróżnicowanych sposobów precyzowania tego procesu i zjawiska ekonomicznego, społecznego, kulturowego i politycznego. Studia nad literaturą przedmiotu zainspirowały autora podręcznika do podkreślenia i względnie obszernego potraktowania teorii i koncepcji analizowania pro­cesów globalizacji mniej znanych na gruncie polskich badań i publikacji. Odpo­wiedzialność za te preferencje i inne dokonane wybory spoczywa na autorze tego podręcznika. W rozwoju globalizacji jako procesu dynamicznie rozprzestrzeniającego się w skali światowej występuje wiele sprzecznych tendencji, żywiołowości i niezde­terminowanych kierunków następstw i oddziaływań globalizacji w makro- i mi­kroskali społecznej. Poznanie istoty globalizacji, wyzwań i pytań badawczych, jakie generuje ten proces, wydaje się pierwszym krokiem przed opracowaniem ogólnych strategii racjonalnego wpływania na dokonujące się zmiany ekonomiczne, polityczne, społeczne i kulturowe. Ujęcie podręcznikowe umożliwia, mimo pewnych ograniczeń, spojrzenie po­znawcze na najistotniejsze aspekty globalizacji jako procesu i zjawiska. Nie ma możliwości skrycia się czy uniknięcia następstw globalizacji. Pierwszym obowiąz­kiem jest zatem jej poznanie. Poznanie istoty globalizacji i jej zróżnicowanych skutków społecznych ma, poza walorami teoretycznymi i poznawczymi, rów­nież zalety praktyczne. Badania globalizacji pozwalają m.in. na poznanie, w jakim stopniu społeczeństwa poddane tym doświadczeniom potrafią wykorzystać jej po­zytywne następstwa oraz przeciwstawić się skutkom negatywnym. Autor zdaje sobie sprawę, że zaprezentowany zakres merytorycznych proble­mów związanych z globalizacją oraz konstrukcja całości książki jest jedną z wie­lu możliwych. Jest to zatem w pełni opracowanie autorskie, które odzwierciedla w pewnej mierze nie tyle zainteresowania autora, co stan wiedzy i badań. W spo­sób bardziej obszerny zostały przedstawione te problemy, w których autor miał poczucie własnych kompetencji i przeprowadził własne badania. W podstawowych treściach „podręcznika” dominuje ujęcie socjologiczne pro­cesów i zjawisk globalizacji. Przyznać należy, że dyscyplina ta jest stosunkowo sil­nie zaangażowana, obok innych dziedzin nauki, jak politologii czy geografii poli­tycznej i gospodarczej, w analizowanie współczesnych problemów globalizacji. Wyjaśnienia wymaga także relatywnie obszerne wykorzystanie naukowej lite­ratury czeskiej w odniesieniu do zróżnicowanych problemów globalizacji. Można sformułować hipotezę, że zainteresowanie istotą globalizacji i jej następstwami w tym kraju było spowodowane dotkliwością społeczną kryzysu finansowego lat 1996–1998 będącego efektem jednostronnego od