Językowe i kulturowe aspekty przekładu filmowego

Język obrazów filmowych nazywany bywa często językiem uniwersalnym, co implikuje, że powinien być zrozumiały dla wszystkich. Jednakże podczas przygotowania nowej wersji językowej w procesie tłumaczenia nierzadko okazuje się, że istotne są nie tylko informacje zawarte w warstwie wizualnej, ale również te, które mają podłoże kulturowe. Trudno nie zgodzić się tutaj z konstatacją Marka Hendrykowskiego, który zauważa, że

[] komunikat filmowy realizuje zazwyczaj dwa wewnętrznie sprzeczne dążenia, a mianowicie zmierza ku osiągnięciu jak najpełniejszej uniwersalnej zrozumiałości i równocześnie dąży do zachowania maksimum cech swoistych. W procesie filmowego komunikowania uczestniczą więc każdorazowo dwa przeciwstawne kierunki dążeń: wektor powszechnej czytelności i wektor swoistej czytelności przekazu.

Z tego z kolei wynika, że badanie przekładów filmowych wymaga uwzględnienia zarówno aspektów językowych, jak i kulturowych w obu konfrontowanych przestrzeniach, w jakich dzieła te funkcjonują, szczególnie zaś w nowym kontekście odbiorczym.

Niniejsza rozprawa poświęcona jest problemom tłumaczenia wybranych polskich filmów na język rosyjski. Pokrewieństwo języków, w obrębie których prowadzone są badania, a więc polskiego i rosyjskiego, może, z jednej strony, ułatwiać odbiór filmu, z drugiej zaś powoduje problemy charakterystyczne jedynie dla tej pary językowej.

Przekłady filmowe, które były przedmiotem analizy, zostały wykonane za pomocą różnych technik tłumaczenia audiowizualnego z uwzględnieniem ich możliwości i ograniczeń. W rozprawie skoncentrowałam się przede wszystkim na tych zjawiskach występujących w dialogach filmowych, które mogą powodować problemy tłumaczeniowe. Są one zwykle spowodowane różnicami systemowymi między konfrontowanymi językami lub też mocnym zakorzenieniem opisywanych zjawisk w kulturze wyjściowej.

Wybrany materiał egzemplifikacyjny obejmuje polskie filmy o tematyce wojennej z lat siedemdziesiątych, a także produkcje bardziej współczesne. Przy doborze filmów do analizy kierowałam się przede wszystkim ich popularnością i dostępnością na rynku rosyjskim. Najważniejszym jednak kryterium było mocne osadzenie wybranych produkcji w kulturze polskiej, a także fakt, że zostały one przetłumaczone na język rosyjski w sposób profesjonalny.

Informacja dotycząca wprowadzenia produktu do obrotu:
Ten produkt został wprowadzony na rynek przed 13 grudnia 2024 r. zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami (Dyrektywą o ogólnym bezpieczeństwie produktów). W związku z tym może on być nadal sprzedawany bez konieczności dostosowania do nowych wymogów wynikających z Rozporządzenia o Ogólnym Bezpieczeństwie Produktów (GPSR). Produkt zachowuje pełną legalność w obrocie, a jego jakość i bezpieczeństwo pozostają zgodne z obowiązującymi wcześniej standardami.

Information regarding product placement on the market:
This product was placed on the market before December 13, 2024, in accordance with the applicable regulations at the time (the General Product Safety Directive). As a result, it can continue to be sold without needing to meet the new requirements introduced by the General Product Safety Regulation (GPSR). The product remains fully compliant with all previously valid legal standards, ensuring its continued quality and safety.