Jan Chryzostom Pasek (ok. 1636 – 1701), polski szlachcic, rozsławiony dzięki pozostawionym po sobie pamiętnikom. Pamiętniki te, odkryte dopiero w XIX w., wywarły znaczny wpływ na autorów powieści historycznych, zwłaszcza Henryka Sienkiewicza, gdzie wyraźnie pobrzmiewają w jego Trylogii. Niestety, pisane w języku staropolskim z bogatą domieszką języka łacińskiego, dla współczesnego czytelnika stały się po prostu nieczytelne.

„A szkoda – pisze Zenon Gołaszewski we Wstępie – gdyż w istocie są one pisane w tak żywy, barwny i pełen humoru sposób, że przez pewien czas po ich odkryciu Pamiętniki uważano za mistyfikację (…). Wszystko to zadecydowało, że jako historyk postanowiłem dokonać na Pamiętnikach Paska pewnego eksperymentu, a mianowicie z myślą o ułatwieniu czytania lektury, teksty łacińskie przełożyłem na język polski, a także uwspółcześniłem mało lub w ogóle niezrozumiałą staropolszczyznę; innymi słowy: pozwoliłem panu Paskowi przemówić we współczesnym nam języku”.

Efekt wart był trudu – Pamiętniki przetłumaczone na współczesny język polski czyta się jednym tchem, niby barwną, wartką, pełną akcji i rubasznego humoru powieść historyczną.