Pogranicza kulturowe w perspektywie współczesności

Istotą współczesnej wielokulturowości nie jest występowanie wielu różnych kultur „obok siebie”, „oddzielnie”, ale przeciwnie – nakładanie się tych kultur, tak by tworzyły się międzykultury i różnego typu pogranicza. Z jednej strony pojęcie pogranicza konotuje pewną przejściowość i niedookreślo­ność, zawieszenie pomiędzy różnymi kategoriami, z drugiej strony – stajemy w obliczu coraz bardziej widocznej graniczności, która staje się wyzwaniem, a nawet murem, czy – odnosząc się do doświadczeń europejskich – płotem bądź zaporą z drutu kolczastego nie do przebycia. Pogranicze to teren dialogu, otwartości, wymiany doświadczeń, ale w swoim ekstremum to także teren konfliktu i odnawiających się walk o dominację społeczną, polityczną, a także, w konsekwencji tych dwóch, kulturową.

Jaką postawę w takiej sytuacji wybrać? Konfrontacji i nieufności? Czy też wybrać dialog jako obiektywną postawę wobec inności i podjąć trud zrozumienia tak wieloaspektowego zagadnienia, jakim jest wielokulturowość?

Autorzy zebranych w tomie tekstów wybierają tę drugą postawę, jako jedynie słuszną i humanistycznie akceptowalną. Nie uciekają przy tym jednak od problemów trudnych, które pograniczność ze sobą niesie dla rozumienia po­jęcia wspólnoty i konieczności jej twórczego odtwarzania, i to w kilku głównych aspektach: lokalnym, regionalnym, narodowym i ponadnarodowym. Mierzą się z wyzwaniami pograniczności, terytoriów niejasnych, rozmytych i szukają mostów łączących te terytoria, gdzie jedność łączy się z wielością, jednoznaczność z wieloznacznością, a pewność przechodzi w pytanie.