Przezwyciężenie statusowej determinacji karier szkolnych

W prezentowanej książce rozważania teoretyczne oraz podporządkowane im pytania i hipotezy badawcze są związane ze zjawiskiem academic resilience, definiowanym jako zwiększone prawdopodobieństwo sukcesu w szkole mimo doświadczania przeciwności spowodowanych przez przypisane cechy jednostki, jej warunki życiowe i przeżycia. Uczniowie określani jako academic resilient utrzymują wysoki poziom osiągnięć szkolnych pomimo obecności stresujących warunków i wydarzeń w trakcie nauki. W pracy przedstawiono nowe podejście do analizy zjawiska academic resilience, w którym uwzględniono nie tylko status społeczny, wyniki egzaminów zewnętrznych oraz różnice indywidualne między uczniami, ale również ich ścieżkę edukacyjną. Zjawisko academic resilience jest ujmowane jako czynnik odgrywający rolę w procesach ruchliwości społecznej oraz procesach selekcji do szkół ponadgimnazjalnych.

Praca ma charakter teoretyczno-empiryczny. W części teoretycznej opisano teorie odnoszące się do procesów ruchliwości w kontekście edukacji oraz wpływu statusu przypisanego na osiągnięcia szkolne. Zaprezentowano również sposoby przezwyciężenia wpływów statusowych oraz przykłady interwencji wobec determinizmu statusowego. Przedstawiono ponadto koncepcję resilience i jedną z jej odmian – academic resilience. Część badawcza pracy zawiera analizy empiryczne odpowiadające na dwa pytania badawcze: jaki jest zakres zjawiska academic resilience i jakie czynniki indywidualne i środowiskowe są skorelowane z edukacyjną ruchliwością w górę?

Dane wykorzystane w badaniu pochodzą z projektu „Ścieżki rozwoju edukacyjnego – szkoły ponadgimnazjalne”. W badaniu wzięło udział 5923 uczniów ze 100 liceów ogólnokształcących, 60 średnich szkół zawodowych oraz 40 zasadniczych szkół zawodowych. Badanie miało charakter panelowy. Wykorzystano w nim narzędzia do pomiaru umiejętności (egzaminy zewnętrzne), narzędzia psychologiczne oraz kwestionariusze ucznia z badania PISA (Programme for International Student Assessment).

Uzyskane wyniki poszerzyły wiedzę na temat oddziaływania wyników statusowych na osiągnięcia szkolne. Dzięki analizie skali znaczenia czynników statusowych i wyróżnionej grupie resilient uzyskano wsparcie dla głównej tezy, mówiącej, że zjawisko academic resilience występuje i ma znaczenie w procesach przejścia między etapami edukacyjnymi.

******

Overcoming the Status Determination of Educational Careers

The theoretical considerations and research questions and hypotheses presented in the book are connected to the phenomenon of academic resilience, defined as a higher probability of achieving success in school despite facing setbacks caused by the ascribed traits of the individual, his/her life circumstances and experiences. Students described as being “academically resilient” uphold a high level of educational achievements despite the presence of stressful conditions and events during their studies.