Sprawiedliwość 1968-2018

Publikacja krakowskiego Wydawnictwa „Żywosłowie”, Teatru Powszechnego i CENTRALI stanowi podsumowanie czterech lat pracy interdyscyplinarnego zespołu, bada, czy dziś ktokolwiek mógłby ponieść indywidualną odpowiedzialność karną za działania, które mogły potencjalnie przyczynić się do kampanii antysemickiej państwa polskiego w latach 1967–1970.
W latach 1967–1970 polskie państwo zaangażowało się w czystkę etniczną. Politycy wyznaczyli obiekt dyskryminacji, urzędnicy wydawali i podpisywali dokumenty, dziennikarze napędzali nienawiść, a służby egzekwowały tę politykę. Trzynaście tysięcy Polaków narodowości żydowskiej zostało pozbawionych obywatelstwa i wypędzonych. Cała akcja była niezgodna z prawem, a koszty dla społeczeństwa i państwa ogromne. Nikt nie stanął nigdy przed sądem.
W roku 2018 Michał Zadara zadał pytanie: czy ktoś może dziś, pięćdziesiąt lat później, ponieść odpowiedzialność karną za działania, które mogły przyczynić się do wypędzeń z lat 1968–1970? I jeśli okazałoby się, że można dziś oskarżać ludzi o udział w tej zbrodni – czy należy to robić? Zadara zebrał zespół specjalistów i specjalistek z dziedzin prawa, historii, teatru i filozofii, by w interdyscyplinarnym dochodzeniu odpowiedzieć na te pytania prawne oraz etyczne.
Zespół ekspercki „Sprawiedliwości”, w ramach szczegółowego śledztwa, zbadał zaangażowanie wielu polityków, urzędników, pracodawców oraz dziennikarzy. Znalazł tylko dwie osoby, które w roku 2018 jeszcze żyły, a których działania mogły potencjalnie przyczynić się do kampanii antysemickiej. Sformułował projekt Zawiadomienia o możliwości popełnienia zbrodni przeciwko ludzkości: dokument zawiera opis działań tych osób i tłumaczy, dlaczego one mogłyby, w opinii autorów, kwalifikować się jako zbrodnia przeciwko ludzkości.
Argumentacja ta znalazła się w spektaklu Sprawiedliwość, wciąż granym w Teatrze Powszechnym w Warszawie (najbliższe pokazy 16 i 17 czerwca).
Mimo czterech lat pracy i wysiłku wielu osób, Michał Zadara zdecydował się nie wysyłać Zawiadomienia do prokuratury ze względu na dzisiejszy stan wymiaru sprawiedliwości w Polsce.
Na książkę składają się: tekst dramatu Sprawiedliwość, Zawiadomienie wraz z załącznikami oraz wszystkie inne dokumenty dotyczące tej sprawy, będące zapisem klęski polskiego wymiaru sprawiedliwości wobec tej zbrodni – zarówno w roku 1968, jak i dzisiaj.