Uskoki i kontynuacje Literatura kobiet w pierwszych dekadach XX wieku

Uskoki i kontynuacje stanowią próbę naszkicowania konstelacji kobiet piszących na przełomie XIX i XX wieku oraz w pierwszych dekadach wieku XX (datą graniczną jest wybuch II wojny światowej). Młoda Polska i dwudziestolecie międzywojenne były epokami niezwykle intensywnej i wieloaspektowej aktywności pisarek. Powieściopisarki, dramatopisarki, poetki metodycznie starały się wypracować własne, niepowtarzalne dykcje, często, niejako przy okazji, tworząc idiomatyczne warianty eksplorowanych gatunków (czy rodzajów) literackich, nierzadko wyraźnie modelowanych przez chęć eksperymentowania, szukania języka najbardziej adekwatnego do stawianych sobie celów. Autorki były przedstawicielkami różnych pokoleń, ale i epok literackich, stawały się łączniczkami pomiędzy tymi drugimi – albo z powodów biograficznych, albo, w przypadku pisarek z dwudziestolecia, jako następczynie-kreatorki przekształcające poetyki wypracowane w Młodej Polsce. Autorek piszące między 1890 a 1939 nie stroniły również od wypowiedzi w kwestiach związanych z intensywnymi przemianami emancypacyjnymi, odpowiadały na pytania o miejsce kobiet w społeczeństwie, na rynku pracy, w nauce, w szeroko pojętej kulturze. Autorka monografii, sięgając po metaforykę akwatyczną, geologiczną (ale i krytyczofeministyczną) kreśli dynamikę literatury kobiet, rekonstruuje trajektorie jej przemian, podkreśla autonomiczność literatek, działających osobno, nie tworzących grup, ani wspólnych manifestów. W rytmie kontynuacji i uskoków Zapolska, Nałkowska, Hertzówna, Morozowicz-Szczepkowska, Gamska-Łempicka, Świrszczyńska i Ginczanka proponowały nowe genologie i emancypacyjne genealogie. Mikroujęcia ich aktywności literackiej stają się elementami rodzimej makrohistorii literatury kobiet. Anna Pekaniec słusznie nie zajmuje się szacowaniem artystycznej wartości omawianych utworów, traktując tę kwestię jako mało istotną wobec celów jej najnowszych badań. Autorce zależy przede wszystkim na uzupełnianiu luk w naszej wiedzy o polskim pisarstwie kobiet (a jest tych luk wciąż sporo) oraz na prezentacji własnych propozycji interpretacyjnych, w tym utworów wielokrotnie już poddawanych akademickiej lekturze przez innych specjalistów. Szczególnym walorem dla czytelników i czytelniczek monografii okaże się zapewne bogactwo faktograficzne i bibliograficzne zawarte zarówno w tekście głównym, jak i w obszernych przypisach, gdyż Pekaniec jest nie tylko badaczką gruntownie oczytaną w obszernej literaturze przedmiotu związanej z obszarem jej zainteresowań, ale również doskonałą historyczką literatury, której niestraszne są czasochłonne, mozolne kwerendy w zasobach archiwów tradycyjnych i cyfrowych. Rezultaty tych kwerend potrafi zaś przedstawić nie w suchym dyskursie akademickim, lecz w wartkiej narracji łączącej profesjonalny warsztat naukowy z dającym się odczuć zaangażowaniem i – nie bójmy się tego słowa – miłością do przedmiotu badań. Z recenzji prof. dr hab. Ewy Kraskowskiej Anna Pekaniec – historyczka literatury, adiunktka z habilitacją w Katedrze Krytyki Współczesnej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorka dwóch monografii: Czy w tej autobiografii jest kobieta? Kobieca literatura dokumentu osobistego początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej (Kraków 2013); Autobiografki. Szkice o literaturze dokumentu osobistego kobiet (Kraków 2020). Kieruje Pracownią Badań Biografii i Autobiografii (WP, UJ), współpracuje z Ośrodkiem Badań Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej (WP, UJ). Jej zainteresowania naukowe obejmują: literaturę dokumentu osobistego (w tym epistolografię), biografistykę, historię literatury kobiet od wieku XIX do współczesności, feministyczną krytykę literacką, literaturę niefikcjonalną.