W tomie Czytelnik znajdzie takie kwestie, jak: przedstawienie wartości państwa w filozofii T.G. Masaryka, rozpad monarchii Habsburgów w relacjach „Gwiazdki Cieszyńskiej” czy funkcjonowanie i działania mniejszości niemieckiej u zarania państwa czesko-słowackiego. Można się także zapoznać z historycznymi refleksjami dotyczącymi sytuacji szlachty po pierwszej wojnie światowej w Czechosłowacji. Poruszono również problem transferu władzy w samorządach gminnych miast morawskich po powstaniu Republiki, stosunek komunistów czeskich do odzyskania przez Czechosłowację niepodległości w 1918 r. czy służbę osób czeskiej narodowości w Armii Czerwonej. Aspekt polski jest natomiast widoczny w tekstach omawiających kwestię polską w polityce wielkich mocarstw, przede wszystkim Austro-Węgier, zwalczanych przez stronę węgierską planów trialistycznych oraz koncepcji bolszewickiej Rosji. Jest również wspomniany aspekt lokalny, np. dotyczący kształtowania się postaw narodowych mieszczaństwa polskiego w zaborze pruskim na przełomie XIX i XX wieku czy postaw polskiego środowiska konserwatywnego z tego samego obszaru na drodze do niepodległości. W tym nurcie narodowym utrzymane są dwa teksty mające bardziej charakter historiograficzny. Pierwszy dokonuje oceny stanu badań i stawia postulaty badawcze w kwestii polskiego wysiłku zbrojnego w walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej w latach
1914–1918, drugi z kolei opisuje na wybranych przykładach stulecie odzyskania niepodległości przez Polskę w działalności edukacyjnej i naukowej Instytutu Pamięci Narodowej.

Fragment Wstępu