Henryk Sienkiewicz dzięki Trylogii i Krzyżakom zyskał sławę najwybitniejszego twórcy polskiego swoich czasów, ugruntowaną na arenie międzynarodowej literacką nagrodą Nobla (1906), stał się też człowiekiem ? instytucją zwłaszcza dzięki swej działalności charytatywnej w ostatnich latach życia, po wybuchu pierwszej wojny światowej. Był też doświadczonym politykiem, o wybitnych talentach dyplomatycznych, czego wyrazem stało się wiele jego wypowiedzi z korespondencji z rodakami zaangażowanymi w prace narodowe w przededniu odzyskania niepodległości. Jego zasługi dla kraju zostały uczczone po śmierci Mistrza w 1916 r., a zwłaszcza w osiem lat później, kiedy zwłoki, spoczywające w szwajcarskim Vevey zostały sprowadzone do kraju i złożone w krypcie warszawskiej archikatedry św. Jana.
Wówczas to żałobne obchody organizowano nawet w odległych zakątkach Rzeczypospolitej, a jedna z dużych polskich wsi pod Łuckiem została nazwana Sienkiewiczówką. W stulecie śmierci wielkiego artysty, polityka zasługującego na miano męża stanu, rok 2016 został ogłoszony przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Henryka Sienkiewicza.
Prezentowany zbiór stanowi przyczynek do dalszych badań nad miejscem powieściopisarza w polskiej kulturze politycznej schyłku epoki porozbiorowej. W roku jubileuszowym ukazało się też szóste wydanie esejów Na tropach bohaterów Trylogii, które w kolejnych uzupełnianych edycjach towarzyszą autorowi od pół wieku.
fragment Wstępu