III Rzeczpospolita ma swych zagorzałych obrońców i nieprzejednanych krytyków. Jej dwudziestolecie nie stało się jednak okazją do dokonania poważnego bilansu tego, co w tym czasie udało się zrobić, a czego zabrakło. Pojawiły się co prawda nieliczne artykuły prasowe i książki podsumowujące różne aspekty rzeczywistości lat 1989-2009, ale symboliczna rocznica nie skłoniła uczestników debaty publicznej – naukowców, publicystów, polityków, działaczy społecznych – do podjęcia wszechstronnej dyskusji na ten temat, wykraczającej poza okolicznościowe wspomnienia i ponowne zadeklarowanie się po stronie bądź apologetów III RP, bądź jej kontestatorów. Jak to zwykle w ostatnich dwóch dekadach bywało, bieżący spór polityczny i doraźne potyczki ideowe wzięły górę nad bardziej ambitnymi intelektualnie przedsięwzięciami. Szansa, aby odświeżyć polskie życie umysłowe i nadać nowy impuls myśli politycznej, została zmarnowana.

Niniejsza książka jest zbiorem kilku autorskich analiz wybranych aspektów rzeczywistości III RP. Dotyczą one sfery politycznej, ale rozpatrywanej w różnych perspektywach – prawa, ustroju, debaty publicznej, instytucji państwa, polityki zagranicznej. Ich autorzy – członkowie i współpracownicy Ośrodka Myśli Politycznej – nie uzgadniali swych stanowisk, zatem nie oddajemy do rąk Czytelników zwartego manifestu programowego, ani całościowej, komplementarnej oceny III RP. Wskazujemy natomiast na te aspekty jej rzeczywistości, które z punktu widzenia instytucji zajmującej się myślą i analizą polityczną, są szczególnie ważne. Obraz, jaki wyłania się z prezentowanych opracowań, nie jest budujący, ale nie powinien skłaniać do defetyzmu. Raczej zwraca uwagę na potencjał, którym wciąż dysponujemy, choć często nie potrafimy z niego skorzystać. To znacznie bardziej optymistyczna perspektywa, niż dowodzenie, że w III RP osiągnęliśmy już wszystko, co mogliśmy osiągnąć.