Szkice zawarte w niniejszej książce powstały w ciągu ostatnich kilku lat przede wszystkim jako wystąpienia prezentowane na historyczno- czy teoretycznoliterackich konferencjach. Łączy je jednak pewien element wspólny. Intencją autora było, zapożyczę się u Marii Jakitowicz, ,,dopełnianie obrazu" literatury polskiej lat pięćdziesiątych. Chronologiczne granice zjawisk literackich omówionych w tej książce wykraczają bowiem nieco poza cezury wskazane w jej tytule. Z jednej strony mowa w otwierającym książkę szkicu "Ciągłość czy kataklizm?" o polskiej prozie presocrealistycznej, z drugiej w studium "Kostium historyczny w popaździernikowej prozie rozrachunkowej" o epice przynoszącej rozrachunek ze stalinizmem. Inne artykuły dotyczą czy to pewnych aspektów teoretycznych literatury lat pięćdziesiątych ("Literatura polskiego socrealizmu. Wybrane problemy genologiczne", "Wariantywność socrealistycznego tekstu literackiego jako problem badawczy", "O socrealistycznej krytyce (i samokrytyce) literackiej)", czy to konkretnych wątków ("Obraz kobiety w prozie polskiej pierwszej polowy lat pięćdziesiątych", "Wróg klasowy jako ,,obcy" w polskiej prozie socrealistycznej", "Immanentne zło komunizmu jako temat literatury i publicystyki ,,odwilżowej""). Pozostałe zostały poświęcone wybranym dziełom ("Bieg do Fragala" Juliana Stryjkowskiego, socrealistyczna proza Włodzimierza Odojewskiego, "Nim będzie zapomniany" Kazimierza Brandysa, "Pojedynek" Jana Józefa Szczepańskiego), które do tej pory spotkały się z niewielkim zainteresowaniem badaczy, a z historycznoliterackiego punktu widzenia wydają się nad wyraz ciekawe.