Oddawany do rąk Czytelników tom to próba oceny piśmiennictwa powstałego w ćwierćwieczu między Powszechnym Zjazdem Historyków Polskich w Łodzi i Zjazdem w Szczecinie, dotyczącego dziejów ziemiaństwa, warstwy społecznej odgrywającej przez cały XIX wiek wiodącą rolę w życiu publicznym i gospodarczym ziem polskich.

Zaprosiliśmy do współpracy historyków z różnych ośrodków naukowych, najlepszych w Polsce znawców problematyki ziemiańskiej. Są wśród nich: Wiesław Caban, Tadeusz Epsztein, Sławomir Górzyński, Kazimierz Karolczak, Dorota Michaluk, Witold Molik, Tomasz Rembalski, Łukasz T. Sroka, Włodzimierz Stępiński, Szczepan Wierzchosławski.

Przygotowane teksty z jednej strony bilansują osiągnięcia historiografii poświęconej dziewiętnastowiecznemu ziemiaństwu na ziemiach polskich, z drugiej stwarzają podstawę do dyskusji nad sformułowaniem programu spójnych, trójzaborowych badań, których celem powinno być opracowanie w przyszłości syntezy dziejów tej warstwy społecznej w XIX i na początku XX wieku.

(za: K. Karolczak, K. A. Makowski, Przedmowa)