Pan Wołodyjowski jest powieścią stanowiącą zwieńczenie Trylogii. Jej bohater pojawił się we wcześniejszych częściach cyklu, zyskując coraz bardziej na znaczeniu: w Ogniem i mieczem był przyjacielem Skrzetuskiego, w Potopie - już postacią niemal pierwszoplanową. Bez wątpienia Sienkiewicz dostrzegł w Michale Wołodyjowskim olbrzymi potencjał. Kreując jego postać, wzorował sie na autentycznej osobie - kresowym rycerzu Jerzym Wołodyjowskim, który zginął podczas obrony Kamieńca. W powieści jednak nie historia odgrywa zasadniczą rolę. Zaczyna ona wysuwać się na plan pierwszy dopiero pod koniec fabuły. Autor wypełnia ją bowiem wszelkiego rodzaju intrygami, potyczkami, pościgami, porwaniami, pojedynkami oraz romansami, tak by perypetie bohaterów posiadały emocjonującą oprawę. Dzięki niej właśnie Pan Wołodyjowski jest powieścią tak chętnie czytaną po dzień dzisiejszy.