Pogórze Przemyskie. Okaleczone pogranicze

Niniejsza opowieść dopełnia i zamyka cykl książek o Pogórzu Przemyskim autorstwa Stanisława Krycińskiego. Składają się na nią opisy wsi i miasteczek leżących nad Sanem – pomiędzy Dynowem a Przemyślem, dzieje miejscowości w najwyższej części doliny Wiaru – od Krajnej i Łomnej po Jureczkową, a także koleje losu osad w dolinie Tyrawki i jej dopływów. San był przez wieki kręgosłupem tej krainy. Wszystkie dobra ziemskie ulokowane nad nim obejmowały wsie leżące po obu jego brzegach, z centrami nad rzeką. W XX stuleciu z ważnego traktu komunikacyjnego stał się granicą pomiędzy coraz bardziej skonfliktowanym żywiołem polskim i ruskim.

Tereny tu opisywane przez wieki zaznały wielu ciężkich chwil. Były to prywatne wojny awanturniczej szlachty, najazdy tatarskie, zarazy dziesiątkujące ludność towarzyszące przemarszom wojsk. Również burzliwy wiek XX okrutnie doświadczył te strony – walki austriacko-rosyjskie 1914 i 1915 r. miażdżyły tutejsze wsie, a granica poprowadzona Sanem w roku 1939 i okupacyjny terror uczyniły kolejne spustoszenia. Po przejściu frontu w 1944 r. zaczęły się masowe wysiedlenia ludności ukraińskiej na Wschód, a w 1947 r., w ramach akcji „Wisła” – na tzw. Ziemie Odzyskane.

Dzisiaj pozostała tu niemal dzika kraina z malowniczymi miasteczkami lub ich reliktami nanizanymi niczym paciorki na San, zabytkowymi drewnianymi i murowanymi świątyniami obu obrządków, licznymi historycznymi siedzibami szlacheckimi oraz wspaniałą perłą renesansowej architektury rezydencjonalnej – zamkiem w Krasiczynie.



STANISŁAW KRYCIŃSKI (ur. w 1954 r.) – z wykształcenia inż. chemik, z zamiłowania – historyk i krajoznawca. Autor licznych publikacji dotyczących uroków południowo-wschodniego pogranicza. Nakładem Libry PL ukazały się do tej pory m.in.: „Bieszczady. Tam gdzie diabły, Hucuły, Ukraińce”, „Bieszczady. Od Komańczy do Wołosatego”, „Bieszczady. Gdzie dzwonnica głucha otulona w chmury”, „Bieszczady. Cierń w wilczej łapie”, „Bieszczady. Morze niepamięci”, „Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat”, „Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju”, „Łemkowszczyzna nieutracona”, „Pogórze Przemyskie. Tajemnice doliny Wiaru” oraz „Pogórze Przemyskie. W krwawym zakolu Sanu”.