Rozliczenie zbrodni popełnionych w czasie II wojny światowej przez Niemców oraz współpracujące z nimi osoby było jednym z najtrudniejszych zadań, przed którymi stanęli przedstawiciele legalnych władz Rzeczypospolitej na emigracji, a następnie polscy działacze komunistyczni, przygotowujący się od 1943 r. do przejęcia rządów w powojennej Polsce. W związku z tym, że przywództwo w kraju objęli ostatecznie – dzięki wsparciu ZSRS – członkowie partii komunistycznej, to właśnie oni w latach 1944–1946 wywarli decydujący wpływ na proces ścigania oraz osądzenia zbrodniarzy niemieckich. Zdaniem komunistycznych decydentów przeprowadzenie tych działań nie było możliwe w ramach obowiązujących wówczas norm prawa o ustroju sądów powszechnych. Dlatego postanowiono utworzyć odrębny aparat sądowniczy wraz ze ściśle współpracującymi z nim organami ścigania – w tym celu powołano m.in. Specjalny Sąd Karny w Gdańsku wraz z przynależną mu prokuraturą. W niniejszej pracy szeroko opisano działalność obu wspomnianych urzędów. Jej efekty można nazwać próbą rozliczenia niemieckich zbrodniarzy za czyny popełnione w latach 1939–1945 na terenach okupowanej Polski.