Książka Leszka Filipiaka jest dziełem oryginalnym, opartym na bogatej podstawie źródłowej, niezwykle ważnym dla rozwoju badań łemkoznawczych, porządkującym i znacznie poszerzającym wiedzę o sytuacji Łemków nie tylko w czasach III RP, ale też we wcześniejszych okresach. Zakreślona w tytule pracy problematyka jest omawiana w bardzo szerokim kontekście (międzynarodowy ruch rusiński, stosunki polsko–ukraińskie, polityka etniczna/narodowościowa Ukrainy). Pozwala to na wnikliwą analizę i pogłębioną charakterystykę problemów istotnych dla wszystkich Łemków oraz grup różniących się „opcją narodowościową”, stosunków wewnątrz grupy, jak też relacji między nią a władzami II i III RP.

Fragment recenzji doc. dr hab. Iwony Kabzińskiej, prof UMK