Potrzeba dogłębnego zbadania przełomowych okresów w dziejach poszczególnych społeczeństw — to oczywisty aksjomat naukowy. Dla społeczeństwa polskiego jednym z nich jest czas tworzenia się zjednoczonego państwa na granicy wieków XIII i XIV. Problematyka badawcza tego zagadnienia ma już bogatą literaturę; w szczególności dwie prace syntetyzujące: Oswalda Balzera z 1919/1920 i Jana Baszkiewicza z 1954r. stanowiły, każda w swoim czasie, epokowe wydarzenie i wywołały obszerną dyskusję ze strony licznych historiografów przedmiotu. Dyskusji tej w żadnym razie nie można dziś uznać za zakończoną. Po ustąpieniu fali bezpośrednich polemik i recenzji związanych z książką Baszkiewicza weszła ona znów na tory opracowywania rozpraw monograficznych i artykułów, dostarczających nowego materiału indukcyjnego. Temat pracy niniejszej obejmuje krąg geograficzny przebadany dotąd w literaturze znacznie słabiej niż Małopolska.