Historia starości Od Montaigne’a do pierwszych emerytur

Jean-Pierre Bois (ur. 1945), francuski historyk, napisał drugą część cyklu Historia starości (pierwsza część: Georges Minois, Historia starości. Od starożytności do renesansu, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2025), obejmującą okres od XVI wieku po wiek XX. To praca bardzo bogato udokumentowana, zarówno wyposażona w aparat statystyki, która narodziła się w XVIII wieku, jak i oparta na rozważaniach dotyczących literatury, sztuki czy polityki. Wydawałoby się, że społeczna „recepcja” starczego wieku przebiega w historii liniowo w kierunku coraz lepszego traktowania ludzi starych. Istotnie, czasy nowożytne i współczesne, jak to Bois przekonująco wykazuje, szukały systemowego rozwiązania problemu opieki nad seniorami. Wbrew przyjętemu przekonaniu to nie Bismarck wymyślił emerytury; takie próby podejmowano już w poprzednich stuleciach. Autor śledzi tę ewolucję od czasów pogardy dla starców po „czasy przychylności” jako zależną od przemian demograficznych związanych z postępem medycyny: pod koniec XIX wieku w Europie było już 30 milionów starych ludzi. Niepomiernie wzrosła oczekiwana długość życia. W średniowieczu, zwłaszcza nękanym epidemiami, nie było problemu starości, bo nie było starców. To jednak społeczno-gospodarczo-medyczna strona historii starości. Jej głębszy aspekt nie jest tak jednoznaczny. Starość nieodłącznie wiąże się z problemem śmierci, od którego współczesność, w odróżnieniu od dawnych społeczności, umierających młodo, ucieka i który pomija milczeniem.