Spis treści:

Wstęp
I Sytuacja polityczno-wojskowa w okresie kozackiej przewagi 1648-1650
II Teatr działań wojennych
III Siły i środki stron konfliktu
IV Przebieg mobilizacji w Rzeczypospolitej i jej osłona
V Bitwa pod Beresteczkiem
VI Marsz armii koronnej na Naddnieprze
VII Operacja kijowska Janusza Radziwiłła
VIII Wrześniowe działania armii polsko-litewskiej pod Białą Cerkwią
Zakończenie
Aneksy
Spis map i szkiców
Bibliografia

Dwa lata krwawej wojny na Ukrainie nie przybliżyły Rzeczypospolitej do rozwiązania kryzysu wywołanego wystąpieniem Bohdana Chmielnickiego i buntem Kozaczyzny. Podpisana w 1649 roku ugoda zborowska okazała się kulawym kompromisem nie satysfakcjonującym żadnej ze stron. Po śmierci kanclerza Jerzego Ossolińskiego w polskiej polityce wobec Kozaczyzny nastąpił zasadniczy zwrot, a przejawem tego były uchwały nadzwyczajnego sejmu z grudnia 1650 roku. Wyprowadzenie etatu armii koronnej do 36 000 ludzi i litewskiej do 15 000 zbrojnych wskazywały jednoznacznie, że elity polityczne i szlachta postanowiły zbrojnie zdusić kozacką insurekcję. Początek ukraińskiej kampanii wydawał się spełniać pokładane w Warszawie nadzieje. Zwycięstwa w bitwach polowych pod Beresteczkiem i Łojowem otwierały drogę w głąb Ukrainy. Rozstrzygnięcie konfliktu zdawało się być na wyciągnięcie ręki. A jednak po trzech miesiącach walk, podpisana pod Białą Cerkwią ugoda praktycznie niczego nie zmieniała, poza jednym, niezwykle ważnym następstwem, brzemiennym w skutki polityczne – popychała Kozaczyznę w ramiona Moskwy.
Analizując przebieg kampanii ukraińskiej 1651 roku, autor przedstawia polityczne i militarne dzieje kolejnej odsłony konfliktu polsko-kozackiego, a także próbuje odpowiedzieć na zasadnicze pytanie – dlaczego pomyślnie rozpoczęta zwycięskimi bitwami nad Styrem i Dnieprem ofensywa wojsk polskich i litewskich utknęła na Naddnieprzu, nie przynosząc oczekiwanego rozstrzygnięcia? Zaprezentuje także udział w wojnie armii litewskiej i jej wpływ na ostateczne rezultaty wojskowe i polityczne ukraińskiej kampanii. To ostatnie powinno pozwolić na szersze i bardziej obiektywne spojrzenie na postać litewskiego hetmana Janusza Radziwiłła, którego w jednostronnym, i negatywnym świetle do świadomości narodowej wprowadziła mistrzowska proza Henryka Sienkiewicza...

Zdzisław Pieńkos. Urodzony w 1943 roku w Pułtusku. Absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Praca magisterska na seminarium z historii wojskowej pod kierunkiem profesora Stanisława Herbsta. Przez 40 lat nauczał historii w Liceum Ogólnokształcącym im. Piotra Skargi w Pułtusku. Nauczyciel prowadzący 3 laureatów i 5 finalistów ogólnopolskich olimpiad przedmiotowych. Zajmuje się historią wojskowości, a szczególnie konfliktami XVII wieku. Autor książki Wyprawa Janusza Radziwiłła na Kijów w 1651 roku.
Zainteresowania architekturą średniowiecza znalazły swój wyraz w licznych podróżach i wykonaniu kilkudziesięciu ceramicznych replik średniowiecznych zamków Europy i Bliskiego Wschodu w skali 1:300, prezentowanych na wielu wystawach. Dodatkową, sportową pasję realizował jako trener podnoszenia ciężarów i trójboju siłowego w MKS „Narew” w Pułtusku. W swym trenerskim dorobku ma kilkunastu medalistów mistrzostw świata i Europy.