Królestwo Polskie 1815-1916-1918. Szkice z ustroju

W 1795 roku przestała istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów. Jej terytorium podzieliły między siebie ościenne mocarstwa: Rosja, Prusy i Austria. W XIX wieku państwo polskie odrodziło się dwukrotnie: w 1807 roku jako Księstwo Warszawskie, dzięki Napoleonowi Bonaparte, a w roku 1815 jako Królestwo Polskie, dzięki cesarzowi Rosji Aleksandrowi I. Królestwo to miało być odrębnym organizmem, złączonym na wieki z Imperium Rosyjskim przede wszystkim osobą wspólnego monarchy. Posiadało swoje władze i administrację, odrębną armię. W wyniku klęski powstania listopadowego i styczniowego państwo to utraciło stopniowo swoją odrębność, stając się Priwislinskim Krajem. Wybuch I wojny światowej przywrócił nadzieję na restytucję państwowości polskiej. Walczące strony od początku wojny wydawały odezwy do Polaków, obiecując im własne państwo. 5 listopada 1916 roku cesarze Niemiec i Austro–Węgier zapowiedzieli w uroczystej proklamacji utworzenie nowego Królestwa Polskiego. Nie wnikając w pobudki mocarstw okupacyjnych, do których należała niewątpliwie realizacja planów urządzenia kontynentu na swoją modłę w postaci Mitteleuropy oraz dążenie do pozyskania polskiego rekruta do walki po swojej stronie, należy przyznać, że w wyniku aktu 5 listopada stopniowo powstawała polska władza i administracja. Rada Regencyjna, nie będąc początkowo władzą suwerenną, dokonywała stopniowej emancypacji spod kurateli władz okupacyjnych. Kres monarchicznej formie państwa polskiego przyniósł listopad 1918 roku, kiedy regenci przekazali oficjalnie władzę Józefowi Piłsudskiemu. Autor niniejszej publikacji zestawia Królestwo Polskie ustanowione w 1815 roku z organizmem tworzonym po akcie 5 listopada 1916 roku. Czy coś je łączyło? Czy Królestwo zapowiedziane przez Radę Regencyjną było kontynuacją Królestwa Kongresowego? Na te i inne pytania stara się odpowiedzieć Piotr Żywiecki, sięgając przede wszystkim do źródeł i opracowań „z epoki” — nie tylko polskich, ale również niemieckich i rosyjskich.