Idea napisania monografii poświęconej pruskiej gospodarce i polityce morskiej w XIX wieku zrodziła się u mnie ponad 30 lat temu przy pracach nad dziejami pruskich miast portowych. Odkładana była na bok, gdyż zaangażowany byłem w przygotowanie syntez dziejów wielkich miast pomorskich (Szczecina, Gdańska, ostatnio nawet Koszalina), a ponadto w prace nad kolejnym XIX-wiecznym tomem Historii Pomorza czy dużym wydawnictwem źródłowym dotyczącym polskich i kaszubskich aspektów dziejów Pomorza Zachodniego do 1945 roku. Nie bez znaczenia były także wieloletnie prace nad dwoma tomami Atlasu Historycznego Pomorza Zachodniego, w których zaprezentowano w sposób nowoczesny wyniki spisów pruskich odnoszących się do wszystkich gmin i obszarów dworskich z 1871 roku (tom I) i wyniki spisu z maja 1939 roku (tom II).
- ze wstępu