Wydane wspólnie z Centrum Europejskim Natolin
Pierwsze tak obszerne opracowanie poświęcone analizie spotkań, a częściej zderzeń, kilkunastu kultur narodów Europy Wschodniej z kulturą rosyjską, niezwykle bogatą, ale narzucaną administracyjnie i politycznie przez imperium rosyjskie.
Autor porównuje stosowane metody rusyfikacyjne i sposoby walki z rusyfikacją, podejmowane przez kultury bardzo różnorodne i będące na różnych etapach własnego rozwoju historycznego. Zasięg obejmuje narody żyjące na terenie rosyjskiego frontu zachodniego (antypolskiego) – Ukraińcy, Białorusini, Litwini, Żydzi; – frontu północnego (antyszwedzkiego) – Finowie, Estończycy, Łotysze; południowego (antytureckiego) – Gruzini, Ormianie, górale kaukazcy, Tatarzy Krymscy, Mołdawianie. Okres objęty analizą – od XVIII wieku do 1917 roku.
Książka zawiera dużo faktów historycznych i pokazuje zachodzące między nimi związki, po drugie – przekonuje, że w szczególnie trudnych sytuacjach historycznych kultura może stać się skuteczną bronią w walce o przetrwanie zagrożonego narodu. Porównanie tych narodowych historii skłania do refleksji jak ewoluuje i czym staje się kultura w życiu narodu zniewolonego politycznie.