W stosunkach Szwajcaria–UE od wielu lat trwa impas, głównie z powodu braku gotowości Szwajcarii do stworzenia postulowanych przez UE nowych mechanizmów w wymiarze instytucjonalnym, co stało się przeszkodą na drodze do nowych umów bilateralnych, a tym samym blokowało dostęp Szwajcarii do nowych sektorów rynku wewnętrznego. Drugi istotny powód impasu to kwestia realizacji umowy o swobodzie przepływu osób. Wynik referendum z lutego 2014 r. postawił tę kwestię w nowym świetle, tym bardziej że Szwajcaria, powołując się na jego wynik, wystąpiła w lipcu 2014 r. z formalnym wnioskiem renegocjacji wspomnianej umowy. Odrzucając wniosek, UE wskazała, że swoboda przepływu osób stanowi jeden z filarów unijnej polityki, a rynek wewnętrzny i jego cztery wolności są niepodzielne. Z prawnego punktu widzenia UE miałaby podstawy do wypowiedzenia umowy, co jednak prowadziłoby automatycznie do unieważnienia innych sześciu umów bilateralnych ze Szwajcarią (klauzula gilotynowa). Zrozumienie toczącej się obecnie debaty czy też rozpoznanie możliwych dróg wyjścia z impasu wymagają retrospektywnego spojrzenia na rozwój relacji Szwajcarii i Unii Europejskiej oraz uświadomienia wyjątkowo znaczącego wpływu czynników wewnętrznych, w tym szwajcarskich zasad demokracji bezpośredniej, federalizmu i neutralności. Przybliżenie całokształtu tej problematyki to cel przyświecający niniejszej książce.