Rola religii w starej Europie oraz fala przemian od XIV do XVII wieku to główne treści tomu będącego pokłosiem konferencji, która odbyła się 15-17 listopada 2000 roku w Warszawie, zorganizowanej przez grupę badawczą z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, działającą pod nazwą Centrum Historii Europy Środkowo-Wschodniej.

Jednym z ważniejszych poruszanych w książce zagadnień jest konfesjonalizacja w Europie nowożytnej, która była tożsama z modernizacją Kościołów, państw i społeczeństw, kultury i mentalności. Przedstawione referaty odnoszą się do zasięgu tego zjawiska, relacji pomiędzy ujednolicaniem wyznaniowym i wzmacnianiem struktur państwowych. Jednocześnie zwrócono uwagę, że nie wszędzie nowożytna modernizacja musiała iść w parze z konfesjonalizacją. W centrum uwagi autorów znalazło się również porównanie sytuacji Kościołów w krajach Europy Środkowej z jednej strony i krajach ruskich z drugiej. Rozległe ramy chronologiczne książki — od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych pokazują wpływ polityki na ruch husycki i stosunki pomiędzy protestantami a prawosławnymi.