Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej w perspektywie współczesnych teorii rewolucji

Nie wszystkie wydarzenia o znaczeniu rewolucyjnym mają charakter rewolucyjny. Czy upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej był rewolucją? Ralf Dahrendorf twierdził, że to pytanie akademickie, istotne dla naukowców, ale nie dla ludzi uwikłanych w wydarzenia. Było dokładnie odwrotnie. Spory dotyczące pojęć opisujących rok 1989 nabrały charakteru mitotwórczego. Wraz z upływem czasu coraz mocniej oddziaływały na świadomość i pamięć historyczną społeczeństw postkomunistycznych. Nie tylko organizowały tożsamości i podziały polityczne, ale także wpływały na zachowania wyborcze.
W swojej pracy nie zamierzałem odpowiadać na pytanie, czy wydarzenia 1989 roku były rewolucją. Interesowało mnie jedynie, czy instrumentarium teorii rewolucji pozwala zaproponować inną narrację opisującą upadek komunizmu.

„Przemysław Sadura podjął się niezwykle ambitnego zadania: zinterpretowania upadku komunizmu w perspektywie teorii rewolucji. Cel, jak sobie postawił, trudno osiągnąć, jednak wychodzi z tej próby zwycięsko, a prowokujące do dyskusji sądy i uogólnienia stanowią ewidentną premię i silne punkty książki. Powstała praca socjologiczna podporządkowana wyraźnym założeniom, z oryginalnymi tezami, bardzo dobrze oparta na literaturze, obfita w dobrze dobrany materiał porównawczy, a wreszcie jasno i logicznie skonstruowana i napisana dobrym językiem”.
Prof. dr hab. Andrzej Rychard

„Przemysław Sadura podjął się zadania intelektualnie bardzo ciekawego. Nie napisał historii upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowo-Wschodniej, lecz na przykładzie wybranych państw tego regionu zarysował interpretację tego ciągu wydarzeń jako swoistego procesu rewolucyjnego. W zakończeniu autor podejmuje ciekawą próbę teoretycznego wyjaśnienia konsekwencji «rewolucji» w regionie. «Restauracja» dawnego systemu okazuje się w części wynikiem świadomego dążenia reformatorów, w części rezultatem znalezienia się regionu w kręgu światowego systemu kapitalistycznego. Jest to książka dojrzała, wnosząca ważne – co nie znaczy bezsporne – myśli do dyskusji o charakterze przemian pokomunistycznych”.
Prof. dr hab. Jerzy J. Wiatr